Luật sư chỉ ra những sai sót 'đáng tiếc' của Hội đồng thẩm phán bác đơn kháng nghị của VKSND Tối cao

Luật sư cho rằng, Hội đồng thẩm phán bác đơn kháng nghị của VKSND Tối cao chưa thật sự thuyết phục và sẽ tạo tiền lệ xấu trong tố tụng vì có những sai sót.

>>Hồ Duy Hải còn cơ hội làm đơn xin ân xá không?

Sau 3 ngày diễn ra phiên tòa giám đốc thẩm vụ án Hồ Duy Hải, chiều qua (8/5), Hội đồng Thẩm phán Tối cao cho rằng, quá trình điều tra vụ án này có những thiếu sót, nhưng không ảnh hưởng bản chất vụ án nên quyết định không chấp nhận kháng nghị của Viện VKSND Tối cao và giữ nguyên án tử hình Hồ Duy Hải.

Liên quan đến vụ việc này, trả lời VTC News, luật sư Hoàng Tùng (Đoàn luật sư TP Hà Nội) cho rằng, trong tất cả các hoạt động điều tra, truy tố, xét xử, cần phải tuân thủ đúng pháp luật, đảm bảo tính khách quan, toàn diện và đẩy đủ. Bởi lẽ, tố tụng hình sự thì sẽ quyết định đến việc ai phạm tội, phạm tội gì, hình phạt ra sao. Ảnh hưởng đến các quyền của người bị buộc tội.

Bản án phúc thẩm có hiệu lực không?

Theo luật sư Tùng, với quyết định bác đơn kháng nghị của VKSND Tối cao trong vụ án Hồ Duy Hải và giữ nguyên án tử hình nên ở thời điểm hiện tại án tử hình đối với Hồ Duy Hải là bản án có hiệu lực pháp luật.

Toàn cảnh phiên giám đốc thẩm vụ án tử tù Hồ Duy Hải.

"Bản án có hiệu lực pháp luật hay án có hiệu lực pháp luật là cách nói trong thực tiễn áp dụng pháp luật về vụ án hình sự đã được tòa án xét xử và quyết định bằng một bản án có hiệu lực pháp luật. Trong tố tụng hình sự, có hai trường hợp bản án được coi là có hiệu lực pháp luật", luật sư Tùng cho hay.

Thứ nhất, theo Điều 343 Bộ luật tố tụng hình sự 2015 (Có hiệu lực từ ngày 1/1/2018) thì bản án, quyết định và những phần của bản án, quyết định sơ thẩm của tòa án không bị kháng cáo, kháng nghị thì có hiệu lực pháp luật kể từ ngày hết thời hạn kháng cáo, kháng nghị.

Thứ hai, theo Khoản 2 Điều 355 Bộ luật tố tụng hình sự 2015 thì bản án phúc thẩm có hiệu lực pháp luật kể từ ngày tuyên án.

"Phải hiểu rằng, đối với bản án của Hồ Duy Hải thì từ thời điểm tòa án cấp phúc thẩm tuyên y án sơ thẩm với tội danh Giết người, Cướp tài sản với khung hình phạt cao nhất là tử hình thì theo quy định của pháp luật đây là bản án có hiệu lực. Còn trường hợp để xem xét các thủ tục khác được tính trong thời gian tạm hoãn thi hành án", luật sư Tùng nói.

Tử tù Hồ Duy Hải có thể thoát án tử hình?

Luật sư Hoàng Tùng cho rằng, dù Hội đồng thẩm phán TAND Tối cao không chấp nhận kháng nghị của Viện VKSND Tối cao và giữ nguyên án tử hình Hồ Duy Hải nhưng vẫn còn 3 "hy vọng" cho Hải thoát án tử.

Thứ nhất, căn cứ vào Điều 404 Bộ luật tố tụng hình sự về yêu cầu, kiến nghị, đề nghị xem xét lại quyết định của Hội đồng thẩm phán TAND Tối cao.

Đó là khi có căn cứ xác định quyết định của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao có vi phạm pháp luật nghiêm trọng hoặc phát hiện tình tiết quan trọng mới có thể làm thay đổi cơ bản nội dung quyết định mà Hội đồng thẩm phán TAND Tối cao không biết được khi ra quyết định đó. Hoặc nếu Ủy ban thường vụ Quốc hội yêu cầu, Ủy ban tư pháp của Quốc hội, Viện trưởng VKDNS Tối cao kiến nghị, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao đề nghị thì Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối phải mở phiên họp để xem xét lại quyết định đó.

Trong trường hợp Ủy ban thường vụ Quốc hội yêu cầu thì Chánh án Tòa án nhân dân tối cao có trách nhiệm báo cáo Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao để xem xét lại quyết định của Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao.

Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hòa Bình làm chủ tọa phiên giám đốc thẩm.

Trường hợp Ủy ban tư pháp của Quốc hội, Viện trưởng VKSND Tối cao kiến nghị thì Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao mở phiên họp xem xét kiến nghị đó.

Trường hợp Chánh án TAND Tối cao đề nghị thì báo cáo Hội đồng thẩm phán TAND Tối cao mở phiên họp xem xét đề nghị đó.

Thứ hai, nếu phát hiện tình tiết mới làm thay đổi bản chất, sự thật của vụ án thì sẽ tiến hành thủ tục tái thẩm đối với bản án phúc thẩm và sơ thẩm. Điều 398 Bộ luật tố tụng hình sự quy định các căn cứ tái thẩm như sau:

Có căn cứ chứng minh lời khai của người làm chứng, kết luận giám định, kết luận định giá tài sản, lời dịch của người phiên dịch, bản dịch thuật có những điểm quan trọng không đúng sự thật;

Có tình tiết mà Điều tra viên, Kiểm sát viên, Thẩm phán, Hội thẩm do không biết được mà kết luận không đúng làm cho bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật không đúng sự thật khách quan của vụ án;

Vật chứng, biên bản về hoạt động điều tra, truy tố, xét xử, biên bản hoạt động tố tụng khác hoặc những chứng cứ, tài liệu, đồ vật khác trong vụ án bị giả mạo hoặc không đúng sự thật;

Những tình tiết khác làm cho bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật không đúng sự thật khách quan của vụ án.

Thứ ba, Hồ Duy Hải vẫn có quyền làm đơn xin ân xá giảm án tử hình lên Chủ tịch nước. Trường hợp xem xét có thể sẽ được ân xá giảm từ án tử hình xuống tù chung thân.

Phán quyết của Hội đồng thẩm không thuyết phục

Luật sư Tùng cho rằng, đối với quyết định của Hội đồng thẩm phán TAND Tối cao bác đơn kháng nghị của Viện trưởng VKSND Tối cao chưa thật sự thuyết phục và đặt ra nhiều nghi ngờ cho người dân.

Thứ nhất, việc bị cáo Hải kêu oan và đã khai là bị ép cung, bức cung, nhục hình, mớm cung nhưng trong kết luận thì bác bỏ điều này. Vấn đề đặt ra rằng liệu kết luận đó có đúng hay không, có thật sự là khách quan không khi mà thực tế bị cáo không có điều kiện chứng minh.

Luật sư Hoàng Tùng cho rằng, Hội đồng thẩm phán bác đơn kháng nghị của VKSND Tối cao chưa thật sự thuyết phục và sẽ tạo tiền lệ xấu trong tố tụng vì có những sai sót.

Bị cáo bị giam trong 4 bức tường, liệu các biên bản lời khai hoặc tất cả các buổi hỏi cung đều thật sự được ghi âm ghi hình. Hay những đoạn ghi âm ghi hình đó có thật sự ghi lại toàn bộ các buổi hỏi cung, toàn bộ quá trình hỏi cung hay không bởi bị cáo không thể kiểm soát được điều này.

Việc yêu cầu bị cáo chứng minh bị bức cung, nhục hình là điều khó khăn cho chính bị cáo bởi đế thời điểm ra tòa xét xử thì dấu vết khách quan cơ bản đã biến mất. Vậy bị cáo lấy gì chứng minh? Điều này chẳng khác gì đề ra cho có và gần như không đi vào thực tiễn.

Thứ hai, nguyên tắc suy đoán vô tội đã không được áp dụng triệt để. Các sai phạm của cơ quan tố tụng trước đó được kết luận là không ảnh hưởng đến sự thật của vụ án là không thuyết phục. Trách nhiệm chứng minh bị cáo có tội thuộc về cơ quan tố tụng, và việc này phải được làm một cách chuẩn chỉ, đầy đủ, khách quan vì đó là tôn trọng sự thật, tránh oan sai và thể hiện năng lực, nhiệm vụ của mình.

"Do quyết định của các cơ quan này ảnh hưởng và tác động trực tiếp đến danh dự, nhân phẩm và tính mạng của bị cáo nên không thể có sai sót. Vậy cứ sai sót thì sai sót nào là lớn, thế nào là nhỏ và ai dám đảm bảo rằng sai sót đó không làm sai sự thật", luật sư Tùng nhấn mạnh.

Thứ ba, quyết định bác kháng nghị và giữ nguyên bản án phúc thẩm, sơ thẩm của Hội đồng thẩm phán TAND tối cao là chưa thật sự hợp tình, hợp lý. Bởi quyết định này đã gián tiếp thừa nhận, chấp nhận những sai phạm, vi phạm các nguyên tắc cơ bản của tố tụng hình sự của các cơ quan tố tụng.

Từ Điều 7 đến Điều 33 (tại chương II) của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 ghi nhận 26 nguyên tắc trong tố tụng hình sự mà các cơ quan tố tụng phải đảm bảo thực hiện. Những nguyên tắc cơ bản và rất quan trọng như: Nguyên tắc suy đoán vô tội, xác định sự thật vụ án, bảo hộ tính mạng, sức khỏe, danh dự nhân phẩm để bảo đám pháp chế xã hội chủ nghĩa phải được thực hiện nghiêm chỉnh, đầy đủ, không thể có sai sót.

Không chỉ vậy, tại Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 cũng ghi nhận các nguyên tắc này. Vì thế, tại thời điểm diễn ra hai cấp xét xử, khi áp dụng luật tố tụng hình sự năm 2003 vẫn phải đảm bảo các nguyên tắc này.

"Việc các chứng cứ chưa thỏa đáng, sai sót trong quá trình tố tụng của các cơ quan đã vi phạm các nguyên tắc của tố tụng hình sự, đặc biệt là vi phạm nguyên tắc suy đoán vô tội. Quyết định trên thừa nhận có sai phạm nhưng lại cho rằng sai phạm đó không ảnh hưởng đến sự thật vụ án chẳng khác gì tạo ra tư duy mới cho các cơ quan tố tụng về việc có thể vi phạm các nguyên tắc của tố tụng hình sự. Đây là tiền lệ xấu trong tố tụng nói chung và tố tụng hình nói riêng

Tôi vô cùng trăn trở về quyết định trên của Hội đồng thẩm phán TAND tối cao liệu có phải một quyết định đúng đắn không hay có còn oan sai?", vị luật sư này chia sẻ.

Tùng Lâm (VTC News)