Những cáo buộc vô căn cứ về vi phạm tự do ngôn luận ở Việt Nam

Thực tế tại các quốc gia trên thế giới đều cho thấy, khi công dân vi phạm pháp luật sẽ phải chịu xử lý theo quy định, không ngoại trừ đó là ai, hoạt động trong lĩnh vực nào. Tuy nhiên, các năm qua, mỗi khi Việt Nam khởi tố, điều tra, xét xử công dân hoạt động trong lĩnh vực báo chí có hành vi vi phạm pháp luật, ngay lập tức một số tổ chức, hiệp hội phóng viên, ký giả quốc tế lại lớn tiếng cho rằng đó là "vi phạm tự do ngôn luận, tự do báo chí".

Ðồng thời, họ tạo dựng khái niệm "nhà báo tự do", và sử dụng điều này làm chiêu bài để lên án, gây sức ép, thậm chí đòi "trừng phạt" với chính quyền nhà nước Việt Nam hòng đạt mục đích đen tối.

Ngày 22/5/2021, một người Mỹ là B.Brown (B.Bờ-rao) bị cảnh sát Anh tạm giữ với các tội danh: quá hạn hộ chiếu, gây rối trật tự công cộng. Trả lời phỏng vấn của The Guardian (Người bảo vệ), B. Brown cho rằng mình vô tội, đồng thời xin được tị nạn chính trị tại Anh, vì là đối tượng bị "đàn áp tự do báo chí" tại Mỹ. Tuy nhiên, nhìn vào "bản thành tích đen" trong quá khứ của B.Brown và hành động phạm pháp vừa qua, nhà chức trách nước Anh không thể không thận trọng trước yêu cầu của anh ta.

ác phóng viên tác nghiệp tại điểm nóng tuyến đầu điều trị - Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương

Thí dụ: năm 2011, B.Brown lập Dự án PM (Project PM) hợp tác với trang wikiwikiweb (thường gọi là wiki) để chia sẻ nội dung thư điện tử và thông tin bị rò rỉ về công việc nội bộ của các tổ hợp quân sự - công nghiệp Mỹ; năm 2013, B.Brown bị chính phủ Mỹ tuyên phạt 63 tháng tù và nộp khoản tiền bồi thường 890.000 đô-la vì đã tấn công và tiết lộ thư điện tử của tập đoàn bảo mật Stratfor. Với tính chất nghiêm trọng thể hiện rõ trong bản án, B.Brown phải chấp hành hình phạt theo quy định của pháp luật Mỹ. Thế nhưng năm 2014, Báo cáo Xếp hạng tự do báo chí của RSF (Phóng viên không biên giới) đã hạ Mỹ 13 bậc vì cho rằng việc xét xử B.Brown là hành động coi "người tố giác sự thật là kẻ thù"! Ðồng thời, PEN (Văn bút quốc tế) còn bênh vực B.Brown khi khẳng định người này không phải chịu trách nhiệm cho việc chia sẻ các link (liên kết), nhấn mạnh việc buộc tội B.Brown sẽ đe dọa tự do thông tin trong kỷ nguyên số. Ðáng chú ý, dù được một số tổ chức quốc tế về báo chí tôn xưng là nhà báo, B.Brown chưa từng được đào tạo về nghề báo, cũng như chưa từng làm việc chính thức tại bất kỳ một tòa soạn báo chí nào trên thế giới.

Thực tế, B.Brown không phải trường hợp cá biệt đã được các tổ chức quốc tế liên quan báo chí nhận vơ là "nhà báo". Dưới góc nhìn, cách lập luận méo mó của các tổ chức này, một số người vốn là mối đe dọa với an ninh, trật tự xã hội ở nhiều quốc gia bỗng hóa thành "nhà báo tự do", "phóng viên độc lập", "nhà báo công dân". Thực chất, đây là các khái niệm rất mù mờ, không có tiêu chuẩn cụ thể, vì theo cách hiểu này thì chỉ cần đăng tải, chia sẻ một vài nội dung gây tranh cãi trên mạng xã hội, blog cá nhân là có thể trở thành "nhà báo". Ðặc biệt, nhiều ý kiến còn cho rằng, với chiêu bài bảo vệ "vô giới hạn" của RSF, ICIJ (Liên đoàn Nhà báo điều tra quốc tế), CPJ (Ủy ban Bảo vệ nhà báo), bất kỳ những ai có thể coi là "nhà báo" như trên đều có thể vin vào nghề nghiệp của mình để vi phạm pháp luật tại quốc gia họ đang sinh sống và làm việc. Ðó sẽ là cái cớ để các tổ chức này dựa vào đó can thiệp, tham gia vào mọi sự kiện mà họ cho là có "đàn áp tự do báo chí", bất chấp dù đó là sự thật hay không.

Cũng tại Anh, RSF đang kêu gọi chính phủ Anh phóng thích J. Assange (Ơ-xan-dơ), người đã bị Sở Cảnh sát Anh bắt giữ ngày 11/4/2019 vì vi phạm các điều kiện bảo lãnh. Ðược biết, J.Assange là người sáng lập và quản trị trang wikileak chuyên cung cấp thông tin không kiểm chứng, làm lộ bí mật của nhiều quốc gia. Từ năm 2010, Mỹ đã mở một cuộc điều tra đối với trang wikileak, cáo buộc J.Assange phạm tội gián điệp. Ngoài ra, trong thời gian sinh sống tại Thụy Ðiển, J.Assange còn bị truy nã quốc tế về hành vi tấn công tình dục với một số phụ nữ.

Còn tại Pháp, ngày 8/10/2020, RSF và IFJ (Liên đoàn Nhà báo quốc tế) đã gửi kiến nghị, yêu cầu chính phủ Pháp thả ngay năm "nhà báo" trong vụ gây rối tại sân bay Charles de Gaulle (Sác-lơ đờ Gôn). Tuy nhiên, theo thư phản hồi của chính phủ Pháp, giới chức trách nước này đã trả tự do ngay lập tức cho ba phóng viên đến từ các đơn vị báo chí chính danh đang tác nghiệp tại hiện trường ở thời điểm đó; còn năm trường hợp được đề cập trong báo cáo của RSF, IFJ không hề có thẻ hành nghề và phương tiện hỗ trợ nghiệp vụ báo chí.

Nhiều năm qua, Việt Nam vẫn thường xuyên bị các tổ chức nhân danh nhân quyền, "tự do ngôn luận, tự do báo chí" vu khống, vu cáo. Ngày 21/4/2021, qua cái gọi là "Bảng chỉ số tự do báo chí thế giới 2021", RSF xếp Việt Nam trong nhóm "có tình trạng rất tồi tệ" mà nội dung chỉ lặp lại những cáo buộc vô căn cứ, như cho rằng Việt Nam tăng cường kiểm duyệt mạng xã hội, bắt giữ nhiều "nhà báo độc lập" trước thềm Ðại hội XIII của Ðảng… Ðặc biệt, bất chấp quá trình điều tra vụ án được tiến hành một cách khách quan, kỹ lưỡng, chứng cứ đầy đủ, rõ ràng, RSF vẫn lớn tiếng bênh vực Phạm Ðoan Trang - người bị khởi tố về tội "Tuyên truyền chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam" quy định tại Ðiều 88 Bộ luật Hình sự 1999 và "Làm, tàng trữ, phát tán hoặc tuyên truyền thông tin, tài liệu, vật phẩm nhằm chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam" quy định tại Ðiều 117 Bộ luật Hình sự 2015.

Không hề quan tâm đến pháp luật Việt Nam cũng như thực tế phát triển của báo chí Việt Nam, các tổ chức quốc tế tự nhận "đấu tranh cho tự do báo chí" hầu như chỉ chăm chăm tập trung vào việc cổ súy, bao biện cho hành vi sử dụng mạng xã hội để vi phạm pháp luật, đăng tải thông tin sai sự thật, thiếu kiểm chứng. Nực cười hơn, khi Bộ Thông tin và Truyền thông Việt Nam xử phạt bằng hình thức đình bản, phạt tiền một số cơ quan báo chí vì đăng tải thông tin sai sự thật, thay vì việc ủng hộ thực thi pháp luật các tổ chức này lại đồng thanh kết luận đó là "một bước lùi đối với tự do báo chí". Tương tự, khi cơ quan chức năng xử phạt hành chính các đối tượng tung tin giả về đại dịch Covid-19, họ vội vàng đưa ra luận điệu gây nghi ngờ nhà nước giấu dịch, lợi dụng tình hình dịch bệnh để đàn áp báo chí, rồi đưa ra yêu sách thả "phóng viên tự do" vì lý do nhân đạo.

Ðược các tổ chức quốc tế cung cấp chỗ dựa, một số người tự nhận là "nhà báo" đã ngang nhiên vi phạm nhiều quy định của pháp luật. Chẳng hạn ngày 1/9/2017, Huỳnh Thục Vy dùng sơn phá hoại hai lá quốc kỳ cắm trước số nhà 1222 và 1224, đường Hồ Chí Minh (xã Thống Nhất, thị xã Buôn Hồ, tỉnh Ðắk Lắk) nhân kỷ niệm 72 năm Ngày Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9. Chính vì thế, ngày 9/8/2018, sau quá trình điều tra và thu thập chứng cứ, Công an thị xã Buôn Hồ đã quyết định khởi tố vụ án hình sự với Huỳnh Thục Vy về tội "xúc phạm quốc kỳ", quy định tại Ðiều 276 Bộ luật Hình sự năm 1999. Ngày 30/11/2018, Hội đồng xét xử tuyên án phạt Huỳnh Thục Vy 2 năm 9 tháng tù giam nhưng được hoãn thi hành án vì đang nuôi con nhỏ dưới 36 tháng tuổi.

Không chỉ riêng tại Việt Nam, ở nhiều nước trên thế giới như Pháp, Italia (I-ta-li-a), Tây Ban Nha, Ðức… hành vi "xúc phạm quốc kỳ" là bất hợp pháp và đương nhiên bị xử lý hình sự. Vậy nhưng cho đến nay, RSF, CPJ vẫn liên tục phát tán nhiều tài liệu có nội dung xuyên tạc, bóp méo bản chất vụ án Huỳnh Thục Vy. Tận cuối năm 2020, qua trang điện tử cpj.org, CPJ còn than vãn đã gửi yêu cầu cung cấp thông tin về điều kiện chăm sóc và tình trạng sức khỏe trong tù của Huỳnh Thục Vy tới Bộ Công an Việt Nam nhưng không nhận được phản hồi! Bi hài ở chỗ, dù tỏ ra quan tâm như vậy, nhưng CPJ không biết rằng Huỳnh Thục Vy vẫn đang được tại ngoại để cùng gia đình chăm sóc con cái, thậm chí vẫn thoải mái sử dụng mạng xã hội phục vụ các mục đích cá nhân mà không hề bị cấm đoán như các tổ chức nước ngoài lu loa trước cộng đồng quốc tế.

Cũng nhờ nhận được sự tung hô từ RSF, CPJ, một số kẻ vô công rồi nghề trên mạng bỗng trở thành "nhà báo tự do", kiếm được nguồn thu nhập khủng từ các quỹ hỗ trợ dân chủ, học bổng xã hội dân sự, giải thưởng nhân quyền. Bởi vậy, Bùi Thanh Hiếu (Người buôn gió) - kẻ rất ngông cuồng chống phá Việt Nam, hiện đang sinh sống tại Ðức đã từng mỉa mai đám "nhà báo rởm" này là mấy kẻ "làm ăn dân chủ". Theo tính toán của Bùi Thanh Hiếu, ngân sách năm 2021 của NED (Quỹ Quốc gia hỗ trợ dân chủ) dành cho việc lập ra và duy trì một tờ báo, tạp chí có nội dung chống phá Việt Nam thường dao động từ 25.000 đô-la đến 50.000 đô-la; tiền tài trợ cho tổ chức theo dõi tình hình "nhân quyền, xã hội dân sự" ở Việt Nam thường từ 90.000 đô-la đến 100.000 đô-la. Hơn nữa, NED chỉ là một trong số rất nhiều quỹ tài trợ với ngân sách khổng lồ đến từ các nguồn đáng ngờ khác nhau. Do đó, không quá lời nếu đặt ra câu hỏi rằng một số tổ chức, hiệp hội phóng viên, ký giả quốc tế đã dàn xếp với một số cá nhân, băng nhóm hoạt động chống phá tại Việt Nam để cùng trục lợi và toan tính các mưu đồ khác?

Việt Nam luôn quan tâm, bảo vệ quyền tự do báo chí, tự do ngôn luận của công dân, đồng thời sẵn sàng nghiêm túc ghi nhận, xem xét báo cáo, đánh giá, thư ngỏ,… từ các tổ chức nhân quyền hoặc báo chí bằng thái độ công bằng, cầu thị. Các năm qua, Nhà nước Việt Nam thường xuyên tổ chức, tạo điều kiện cho các phóng viên quốc tế theo dõi, đưa tin tại các sự kiện quan trọng của Việt Nam và thế giới tổ chức tại Việt Nam, giúp phóng viên nước ngoài tham quan tìm hiểu về cuộc sống và tình hình nhân quyền trong nước, cho phép phóng viên nước ngoài tác nghiệp tại một số cơ sở trại giam để có cái nhìn khách quan, công tâm hơn về vấn đề tù nhân, bác bỏ các cáo buộc vô căn. Tuy nhiên, như mọi quốc gia tôn trọng pháp quyền trên thế giới, Nhà nước Việt Nam tuyệt đối không nhượng bộ, bỏ qua hành động vi phạm pháp luật dưới chiêu bài "tự do ngôn luận, tự do báo chí". Vì thế những tổ chức xưng danh phóng viên, ký giả quốc tế cần xem lại sự nhân danh cũng như hành động thực tế của họ để sớm điều chỉnh hành xử một cách văn minh, không đưa ra các báo cáo sai lệch, thiên vị, can thiệp thô bạo vào công việc nội bộ của các quốc gia. Nếu không những hành vi đó sẽ tự làm tổn hại đến uy tín của chính họ và sẽ biến các tổ chức này trở thành lực cản, ngược chiều với xu hướng tự do, dân chủ, văn minh, tiến bộ của thế giới.

Phan Kỷ (báo Nhân dân điện tử)