Anh hùng dân tộc, danh nhân văn hóa Nguyễn Trãi

Theo KCTĐ - Nguyễn Trãi (1380-1442) là một trong những danh nhân vĩ đại nhất của lịch sử Việt Nam. Ông không chỉ nổi tiếng với vai trò là một nhà chính trị, quân sự xuất sắc mà còn là một nhà văn, nhà thơ lỗi lạc. Cuộc đời và sự nghiệp của ông đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng dân tộc và góp phần quan trọng trong sự nghiệp giải phóng đất nước khỏi ách thống trị của nhà Minh.

    Nguyễn Trãi sinh năm 1380 tại làng Nhị Khê, huyện Thường Tín, phủ Ứng Thiên, nay là Hà Nội. Ông là con của Nguyễn Phi Khanh, một trí thức và quan chức nhà Trần, và bà Trần Thị Thái, con gái của quan đại thần Trần Nguyên Đán. Với một xuất thân quý tộc và được giáo dục trong một gia đình học thức, Nguyễn Trãi sớm bộc lộ tài năng và trí tuệ vượt trội.

    Nguyễn Trãi học hành xuất sắc và đỗ Thái học sinh (tương đương Tiến sĩ ngày nay) khi còn rất trẻ. Tuy nhiên, sự nghiệp quan trường của ông ban đầu không thuận lợi do biến cố chính trị thời kỳ cuối nhà Trần và sự nổi dậy của nhà Hồ. Khi nhà Minh xâm lược và đánh bại nhà Hồ, đất nước rơi vào cảnh loạn lạc, và chính lúc này Nguyễn Trãi đã bước vào giai đoạn quan trọng nhất của cuộc đời mình. Năm 1418, Nguyễn Trãi gặp Lê Lợi và quyết định theo phò tá khởi nghĩa Lam Sơn. Với tài năng và trí tuệ của mình, ông nhanh chóng trở thành một trong những trợ thủ đắc lực nhất của Lê Lợi. Ông tham gia vào việc hoạch định chiến lược, lập kế hoạch quân sự và ngoại giao, viết các văn bản, chiếu chỉ nhằm cổ vũ tinh thần quân sĩ và nhân dân.

    Một trong những tác phẩm nổi tiếng nhất của Nguyễn Trãi trong giai đoạn này là "Bình Ngô đại cáo", được coi là "bản Tuyên ngôn Độc lập thứ hai" của Việt Nam. Tác phẩm này không chỉ khẳng định chủ quyền dân tộc mà còn là một tác phẩm văn học tuyệt vời, thể hiện rõ tư tưởng nhân nghĩa, hòa hợp và trí tuệ của Nguyễn Trãi. Những câu văn sắc bén, lời lẽ hùng hồn trong "Bình Ngô đại cáo" đã truyền cảm hứng mạnh mẽ cho quân dân Đại Việt, góp phần không nhỏ vào thắng lợi cuối cùng của cuộc kháng chiến chống Minh. Sau khi cuộc khởi nghĩa Lam Sơn thành công và Lê Lợi lên ngôi, Nguyễn Trãi tiếp tục giữ nhiều chức vụ quan trọng trong triều đình. Tuy nhiên, ông cũng phải đối mặt với nhiều khó khăn và mâu thuẫn chính trị. Tư tưởng nhân nghĩa, yêu nước thương dân của ông nhiều khi không được các thế lực bảo thủ trong triều đình chấp nhận.

    Mặc dù vậy, Nguyễn Trãi vẫn nỗ lực đóng góp cho triều đình và đất nước. Ông đã tham gia vào việc xây dựng hệ thống pháp luật, cải cách hành chính và phát triển kinh tế. Tác phẩm "Dư địa chí" của ông là một bản ghi chép quan trọng về địa lý, kinh tế, xã hội của Đại Việt thời bấy giờ, góp phần vào việc quản lý và phát triển đất nước. Cuộc đời của Nguyễn Trãi kết thúc trong bi kịch. Năm 1442, ông bị vu cáo liên quan đến vụ án Lệ Chi Viên, khi vua Lê Thái Tông đột ngột qua đời sau khi thăm nhà ông. Ông và gia đình bị bắt giam và bị kết án tử hình, khiến ông trở thành một trong những nạn nhân nổi tiếng nhất của lịch sử Việt Nam. Tuy nhiên, vào năm 1464, vua Lê Thánh Tông đã minh oan cho ông và truy tặng ông các danh hiệu cao quý, khẳng định sự đóng góp to lớn của ông cho đất nước.

    Nguyễn Trãi để lại một di sản văn hóa phong phú và đa dạng. Ông là tác giả của nhiều tác phẩm văn học, bao gồm các bài thơ, văn chính luận, chiếu chỉ và lịch sử. Tư tưởng của ông thể hiện rõ ràng qua những tác phẩm này, với trọng tâm là lòng yêu nước, tinh thần nhân nghĩa, sự hòa hợp và trí tuệ. Ngoài "Bình Ngô đại cáo", ông còn có các tác phẩm nổi tiếng khác như "Quốc âm thi tập", "Ức Trai thi tập", và "Lam Sơn thực lục". Những tác phẩm này không chỉ là những tài liệu quý giá về lịch sử và văn hóa mà còn là nguồn cảm hứng cho nhiều thế hệ sau này.

    Nguyễn Trãi là một biểu tượng sáng ngời của lòng yêu nước, tài năng và trí tuệ. Cuộc đời và sự nghiệp của ông đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử dân tộc, với đóng góp to lớn cho độc lập và hưng thịnh của đất nước, đồng thời ông còn là một nhà văn hóa, tư tưởng lớn của Việt Nam. Năm 1980, nhân dịp kỷ niệm 600 năm ngày sinh của ông, UNESCO đã công nhận Nguyễn Trãi là một trong những danh nhân văn hóa kiệt xuất của Việt Nam. Sự vinh danh của UNESCO càng làm nổi bật thêm tầm vóc và ảnh hưởng của ông đối với văn hóa và lịch sử Việt Nam./.

          NGỌC TRÌU